Czynniki wpływające na efekty laserowego usuwania owłosienia
Epilacja laserowa jest jedną z najbardziej popularnych metod trwałego usuwania owłosienia. Polega na podgrzaniu mieszka włosowego za pomocą wiązki lasera i destrukcji macierzy odpowiedzialnej za wzrost włosa. Dzięki temu możliwe jest osiągnięcie długotrwałych efektów, w przeciwieństwie do tradycyjnego usuwania włosów za pomocą maszynki lub wosku. Na efektywność metody laserowej wpływa wiele czynników. Poniższy artykuł ma na celu wskazanie i omówienie najważniejszych czynników wpływających na efektywność zabiegów epilacji laserowej. Czynniki te można podzielić na trzy grupy: fizjologiczne, zdrowotne oraz techniczne. Ich znajomość jest niezbędna dla każdego profesjonalisty zajmującego się laserowym usuwaniem owłosienia oraz pozwala lepiej zrozumieć metodykę zabiegu.
CZYNNIKI FIZJOLOGICZNE
Działanie lasera opiera się na zjawisku selektywnej fototermolizy, która polega na absorpcji fali przez chromofor. W przypadku depilacji laserowej chromoforem jest melanina obecna we włosach. Emitowane przez laser światło jest wychwytywane przez chromofor. Następuje przemiana energii świetlnej w ciepło i dochodzi do termicznego uszkodzenia włosa.
Wyróżniamy dwa rodzaje melaniny: żółto-czerwoną feomelaninę i brązowo-czarną eumelaninę. Stosunek tych dwóch barwników determinuje kolor włosów. Przyjmuje się, że w czarnych włosach jest około 99% eumelaniny i 1% feomelaniny, we włosach brązowych i blond około 95% eumelaniny i 5% feomelaniny, a we włosach czerwonych około 67% eumelaniny i 33% feomelaniny. Ponieważ każdy z tych barwników wykazuje inną absorpcję energii, kolor włosów ma znaczący wpływ na efektywność zabiegów z wykorzystaniem światła. Jak podają źródła, eumelanina pochłania światło prawie 30 razy lepiej niż feomelanina. Dlatego ciemne włosy, zawierające więcej eumelaniny, będą wykazywały większą absorpcję energii i łatwiej będzie je skutecznie usunąć. Włosy jaśniejsze (blond, rude) mogą wymagać większej ilości zabiegów oraz zastosowania wiązki o dużym powinowactwie do melaniny. Warto zaznaczyć, że zabiegi laserowego usuwania owłosienia nie są skuteczne w przypadku włosów siwych, które nie zawierają melaniny.
Innym ważnym czynnikiem determinującym efektywność epilacji jest grubość włosa. Grubsze włosy, zawierające dużo keratyny, potrzebują dłuższego czasu podgrzewania. Do ich skutecznego usunięcia należy zastosować dłuższy impuls laserowy sięgający nawet 100 milisekund. Należy też pamiętać, że nie wszystkie włosy są osadzone w skórze na takiej samej głębokości. Głębokość położenia mieszka włosowego jest uzależniona od indywidualnych predyspozycji i partii ciała na której rośnie włos. Jednak przeważnie grubsze włosy rosną też głębiej. Ocenia się, że najgłębiej położone są mieszki włosowe w okolicach bikini i pach. Mogą one znajdować się na głębokości nawet 4,5mm. Natomiast najpłycej są osadzone włosy na górnej wardze (około 1-2,5mm) oraz włosy delikatne i cienkie. Warto nadmienić, że leserem najtrudniej oddziaływać na włosy głęboko osadzone.
Włos cyklicznie przechodzi przez trzy podstawowe fazy (anagen, katagen, telogen). Cykl jego wzrostu u człowieka nie jest zsynchronizowany. Dlatego każdy włos przechodzi stadia rozwoju w swoim indywidualnym czasie, a na danym obszarze ciała znajdują się włosy w różnych etapach cyklu. Zniszczenie macierzy włosa jest możliwe tylko w fazie aktywnego wzrostu (anagenie). Długość trwania poszczególnych faz wzrostu jest uzależniona od indywidualnych uwarunkowań oraz partii ciała na której włos rośnie. Wśród włosów rosnących na głowie w fazie anagenu znajduje się od 80 do 90% włosów. Na brodzie będzie ich około 70%, na górnej wardze około 65%, w okolicach bikini od 20 do 30%, natomiast na nogach w fazie anagenu będzie znajdować się jedynie około 20% włosów. Skoro w przypadku nóg podczas jednego zabiegu depilacji laserowej jesteśmy w stanie trwale uszkodzić tylko 1/5 włosów, logika podpowiada, że aby zniszczyć wszystkie cebulki, powinno się wykonać minimum pięć zabiegów. W praktyce zadowalające efekty uzyskuje się po wykonaniu 6 do 8 zabiegów.
Warto zaznaczyć, że fazy wzrostu włosów na poszczególnych partiach ciała przebiegają też w innym czasie. Najdłużej anagen trwa na głowie. Tutaj włosy mogą rosnąć nawet kilka lat (48-72 miesiące). Na zwykle poddawanych depilacji obszarach anagen trwa: górna warga 1-5 miesięcy, broda ok. 12 miesięcy, pachy 4 miesiące, bikini 1-2 miesiące, łydka 4-6 miesięcy. Natomiast telogen trwa: górna warga 1,5 miesiąca, broda 2-3 miesiące, pachy i bikini 3 miesiące, łydka 3-6 miesięcy. Dlatego zabiegi należy wykonywać w odpowiednich dla danej partii ciała odstępach czasowych dostosowanych do długości trwania poszczególnych faz wzrostu włosa. W przypadku zabiegów na twarzy przyjmuje się, że zabiegi wykonuje się co około 4 tygodnie, a w przypadku łydek nawet co 10 tygodni. Ponieważ czas trwania faz wzrostu włosa jest indywidualny dobrą praktyką jest czekanie, aż włosy zaczną odrastać. Należy jednak pamiętać, że regularnie powtarzane zabiegi są kluczowe dla skuteczności depilacji laserowej.
Na efektywność epilacji wpływa również przygotowanie do zabiegu. W okresie czterech do sześciu tygodni nie należy korzystać z innych metod depilacji (wosk, pęseta, depilatory mechaniczne, kremy). W dniu poprzedzającym zabieg (maksymalnie 24 godziny przed zabiegiem) należy zgolić włosy na obszarze który ma zostać poddany epilacji. Wiązka laserowa musi koncentrować się w mieszku włosowym, a nie na łodydze wystającej ponad skórę. Wpływ na efekty depilacji może mieć też gęstość owłosienia. Przy dużej ilości mieszków włosowych na obszarze zabiegowym zdarza się, że do uzyskania satysfakcjonujących efektów należy wykonać nawet 10 do 12 zabiegów.
Skuteczności zabiegu sprzyja kontrast między kolorem skóry a włosa. Jasna skóra (fototyp I,II) zawiera mniej melaniny co pozwala łatwiej dotrzeć wiązce lasera do melaniny we włosie. U osób z ciemniejszą skórą proces ten będzie utrudniony. Melanina obecna w skórze będzie blokować dotarcie wiązki do mieszka włosowego, ograniczając skuteczność depilacji i zwiększając ryzyko poparzeń. Dlatego w takich przypadkach stosuje się głęboko penetrującą długość fali z mniejszym powinowactwem do melaniny. To samo będzie się działo w skórze po opalaniu. Melanocyty zwiększają produkcję melaniny, skóra ciemnieje, a wytworzony barwnik pochłania światło lasera i mniej energii dociera do mieszka włosowego. Dlatego przed wykonaniem depilacji laserowej zaleca się unikanie ekspozycji na słońce przez 4-6 tygodni.
CZYNNIKI ZDROWOTNE
Ciąża i okres laktacji. Hormony, takie jak prolaktyna, estrogen oraz progesteron mogą wpływać na cykl wzrostu włosa. Po zakończeniu okresu karmienia piersią należy odczekać, aż poziom hormonów ustabilizuje się. Ze względu na brak pewności co do bezpieczeństwa zabiegu nie dopuszcza się wykonywania zabiegu podczas ciąży.
Zaburzenia hormonalne. Zespół policystycznych jajników (PCOS) oraz insulinooporność wiążą się z podwyższoną produkcją androgenów i mogą powodować hirsutyzm. Cykl wzrostu włosa jest wtedy zaburzony, przez co wymagana jest większa ilość zabiegów depilacji laserowej. Efekty po wykonaniu serii mogą być nietrwałe. Choroba Cushinga powiązana jest z nadmierną produkcją kortyzolu i może powodować zwiększenie produkcji owłosienia na twarzy i innych partiach ciała. Zabiegi depilacji laserowej mogą być nieskuteczne bez odpowiedniej terapii hormonalnej. Wpływ na cykl wzrostu włosów mogą mieć też choroby tarczycy. W przypadku niedoczynności tarczycy włosy mogą stać się cieńsze i rosnąć wolniej. Podjęcie serii zabiegów jest możliwe po wyrównaniu poziomu hormonów za pomocą leków. Hirsutyzm idiopatyczny to nadmierne owłosienie u kobiet w miejscach charakterystycznych dla mężczyzn. Zaburzenie powoduje nieregularny cykl wzrostu włosa, przez co należy wykonać większą ilość powtórzeń. Często wymagane są również zabieg podtrzymujące efekty, które wykonuje się raz na kilka miesięcy.
Farmakoterapia. Niektóre leki oraz suplementy mogą wpływać na przyspieszenie wzrostu włosów, co koliduje z ich laserowym usuwaniem. Część leków i suplementów jest przeciwwskazaniem ze względu na swoje właściwości fotouczulające. Przed rozpoczęciem serii zabiegowej, powinno się poinformować operatora o przyjmowanych lekach, aby mógł ocenić ich związek z zabiegiem. Hormonalna terapia zastępcza oraz antykoncepcja hormonalna mogą wpływać na wzrost włosów. W zależności od stosowanej terapii oraz poziomu hormonów, efektywność zabiegów może się zwiększyć lub zmniejszyć.
CZYNNIKI TECHNICZNE
Długość wiązki laserowej. Melanina posiada stosunkowo szerokie spektrum absorbowania światła od 250 do 1200nm. Jednak wraz ze wzrostem długości fali współczynnik absorbcji światła maleje. Rośnie natomiast zdolność głębokości penetracji. Różne wiązki laserowe mają inne powinowactwo do melaniny i mogą być stosowane do różnych kolorów skóry i włosa. Wiązka 755nm ma największe powinowactwo do melaniny, dzięki temu usuwa nawet jaśniejsze włosy, jednak można ją stosować tylko na jaśniejszych fototypach skóry. Wiązka 808-810nm uznawana jest za najbardziej uniwersalną i bezpieczną. Wykazuje dość dobrą penetrację i jest dobrze pochłaniana przez melaninę, jednak nie w tak dużym stopniu jak 755nm. Wiązka 1064nm ma najmniejszą absorpcję melaniny co wiąże się z niższą skutecznością, ale głęboko penetruje skórę, przez co jest bezpieczna nawet dla ciemniejszych fototypów skóry.
Warto tu zaznaczyć, że lasery emitujące jedną długość wiązki ograniczają możliwości zabiegowe, co wyklucza część odbiorców zabiegu. Nowoczesnym rozwiązaniem są lasery hybrydowe (najczęściej w technologii diodowej), które łączą kilka wiązek laserowych. Urządzenia te pozwalają jednocześnie wykorzystać dobre strony różnych długości fal. Mogą być stosowane do różnych fototypów oraz są skuteczne w usuwaniu włosów zarówno ciemnych jak i jasnych.
Parametry zabiegowe. Moc oraz czas trwania impulsu powinny być dostosowane do indywidualnych uwarunkowań pacjenta. Na dobór parametrów, jak już wcześniej wspomniano, wpływ ma grubość i kolor włosa oraz skóry, jednak ważne są również odczucia klienta, które pomagają ocenić efektywność impulsu i uniknąć ryzyka poparzeń. Istotnym parametrem, który należy ustawić przystępując do zabiegu jest gęstość emitowanej energii. Definiuje się ją jako ilość energii dostarczanej w czasie trwania impulsu na cm² obszaru zabiegowego (J/cm²). Zasadniczo im wyższa gęstość energii tym wyższa skuteczność. Jednak użycie zbyt wysokich parametrów może prowadzić do oparzeń. Dlatego w przypadku doboru energii impulsu, oprócz ogólnych zasad istotne są również odczucia klienta. Innym ważnym parametrem jest czas trwania impulsu. Definiuje się go jako czas dostarczania energii do mieszka włosowego. Czas ten musi być dłuższy niż czas relaksacji termicznej tkanki docelowej. W przypadku jasnych, cienkich włosów oraz jasnego fototypu skóry czas impulsu, który pozwoli na skuteczne uszkodzenie termiczne mieszka będzie krótszy niż w przypadku włosów grubszych. Warto zaznaczyć, że energia musi być też dostosowana do rozmiaru plamki zabiegowej, a wraz z jej większą powierzchnią zwiększa się zdolność światła do penetracji skóry.
Techniki dostarczania energii. Urządzenia laserowe umożliwiają dostarczanie energii do mieszka włosowego na dwa sposoby. SHR to skrót od Super Hair Removal i polega na stopniowym dostarczaniu energii do mieszka włosowego za pomocą serii impulsów o mniejszej mocy. Metoda ta jest bezpieczniejsza i mniej bolesna, nawet w przypadku ciemniejszych fototypów i grubszych włosów, ze względu na jednorazowe przekazywanie mniejszych dawek energii. Niesie jednak ze sobą większe ryzyko nieprawidłowego wykonania zabiegu. Operator musi dostosować tempo przesuwania głowicy do częstotliwość wysyłanych impulsów i kilkukrotnie przejechać pracującą głowicą po obszarze zabiegowym, tak aby w każde miejsce dostarczyć taką samą ilość energii. Technika stempelkowa polega na dostarczeniu całej energii potrzebnej do koagulacji włosa jednym impulsem. Jest skuteczna, ale wiąże się często z większymi odczuciami bólowymi. W tym przypadku, przy prawidłowo ustawionych parametrach zabiegu, operator musi jedynie zwrócić uwagę na dokładne pokrycie obszaru zabiegowego.
PODSUMOWANIE
Zabiegi depilacji laserowej wymagają indywidualnego podejścia do klienta. Umiejętności oceny grubości i koloru włosa, fototypu skóry oraz dobrania odpowiednich parametrów zabiegowych i zaplanowania właściwych odstępów pomiędzy sesjami. Skuteczność trwałej redukcji owłosienia zależy od wielu czynników, dlatego nieocenione jest bogate doświadczenie operatora oraz jego szeroka wiedza nie tylko z zakresu kosmetologii czy fizjologii, ale też z fizyki i technicznych aspektów obsługi urządzeń laserowych.
